Liedbundel: Aanwijzingen

Voor het zingen van een lied zijn een paar zaken meer of minder belangrijk:

De tekst (essentieel)
De noten (essentieel)
Begeleiding
Tempo
Dynamiek

Bij de presentatie van een lied in een liedbundel is de tekst leidend. De noten die bij die tekst corresponderen zijn noodzakelijk. Tempo aanduidingen geven wel informatie, maar voegen weinig toe (zie hieronder). De tempo aanduidingen verstoren wel de presentatie van het lied. Ze nemen verticale ruimte in, en, als ze als tekst gegeven worden, verstoren ze de opmaak van de liedtekst. Hetzelfde geldt voor de dynamische aanduidingen. Vanwege hun zwartheid trekken ze de aandacht.

Tempo

Een tempo aanwijzing geeft de componist de mogelijkheid om (ongeveer) aan te geven hoe snel een lied gezongen moet worden. Dat kan op verschillende manieren:

noot=aantal
Dit geeft aan dat er 90 pulsen per minuut zijn. Wat een puls is hangt af van de maatsoort (zie Maatsoorten). Het opgegegeven getal ligt globaal tussen 60 en 120.
- Hoger dan 120 is niet handig. In dit geval kan de pulsnoot beter verlaagd worden. Het aantal halveert dan. Bijvoorbeeld de kwartnoot in bovenstaand voorbeeld vervangen door een halve noot: wordt dan
  Het hangt ook af van de maatsoort af of een halvering van de puls mogelijk is. In een 3/8 of 6/8 maat kan de kwartnoot met punt de pulseenheid zijn. In zo'n geval is het beter om achtste noot te vervangen door een kwartnoot met punt en het aantal te delen door 3: wordt dan
- Lager dan 60 is ook niet handig. In dit geval kan de pulsnoot beter verkort worden. Bijvoorbeeld de kwartnoot in bovenstaand voorbeeld vervangen door een achtste noot. Het getal verdubbelt in dat geval. wordt dan
  Het hangt ook af van de maatsoort af of een halvering van de puls mogelijk is. In een 3/8 of 6/8 maat kan de kwartnoot met punt de pulseenheid zijn. In zo'n geval is het beter om kwartnoot met punt te vervangen door een achtste noot, en het aantal met 3 te vermenigvuldigen: wordt dan
Aanduiding als tekst
denk aan termen als Allegro, Molto Moderato, Grave, Rustig, Gaand, lanzamer, sneller.

Of het gewenste tempo mogelijk is hangt mede af van de akoestische eigenschappen van de ruimte waar gezongen wordt. Het is een illusie te denken dat bij samenzang de voorgeschreven tempo-aanduiding zomaar vanzelf opgevolgd wordt. Daar is of leiding bij nodig: een dirigent of cantor. Maar veel belangrijker zijn organist, pianist of muziekgroep. Het tempo dat daar gekozen wordt zal het uiteindelijke tempo worden. Het is daarom essentieel dat de begeleiders weten wat het gewenste tempo is. Opname van de tempo aanduiding in een begeleidingsbundel is dan nuttig.

Dynamiek

Dynamische aanwijzingen zijn mogelijk. Vaak zijn dat relatieve aanwijzingen. Hoe luid is [image of music]

of is

? In absolute zin hebben dynamische aanwijzingen weinig zin. Het kan nuttig zijn om een verandering in dynamiek aan te geven: wat luider of zachter dan voorheen; dat zou kunnen met instructies als crescendo of diminuendo, of eventueel met haarspelden [image of music]

. Of de aanwijzing in de notatie wordt opgemerkt en opgevolgd is de vraag. De organist of muziekgroep heeft ook hier de macht. De gemeente zal volgen.